Vier- en vijf mei naderen en zoals ieder jaar wordt terecht door velen aandacht besteed aan Wereldoorlog II, herdenking van de slachtoffers, het leed, maar natuurlijk wordt straks op 5 mei ook onze vrijheid gevierd.
Al in de maanden maart en april wordt door personen en organisaties het voortouw genomen waar het gaat om deze jaarlijkse herdenking. Zo wordt ondermeer door de leerkrachten in het basisonderwijs verteld over de jaren 40 -45, maar ook het huidige wereldbeeld komt daarbij aan bod. Leerlingen van de basisscholen ‘adopteren’ symbolisch een oorlogsmonument…(zie daarover ook de website-link onderaan dit artikel)
Zelf ben ik van 1947, twee jaar na de oorlog. Ik vind het daarom waardevol met iemand te kunnen spreken, die tijdens zijn tienerjaren de oorlogswinter meemaakte en daarover boeiend kan vertellen. Herman de Bats is die persoon. Hij schreef een dagboek in die periode en dat dagboek bleef bewaard. Herman schonk zijn oorlogsdagboek in 2004 aan zijn dochter Hedy de Bats. Zij vond dit een kostbaar exemplaar en besloot daarom het dagboek en de oorlogsverhalen van Herman in samenwerking met hem in boekvorm te gaan publiceren. Daarover verderop in dit artikel. Eerst praat ik met Herman…. 
Ik bevind me in de pittoreske woning van een maar liefst 92 jaar jonge man! Ik zeg met opzet jong, want tijdens ons gesprek blijkt Herman ondanks zijn respectabele leeftijd nog zeer helder van geest. Okay, wel wat fysieke problemen, maar daarmee krijgen we bijna allemaal te maken wanneer de jaren vorderen. Herman’s vrouw is helaas enkele jaren geleden aan die vreselijke ziekte kanker overleden. Hij heeft haar tot het einde verzorgd.
Het interview
Waar heeft uw wiegje gestaan? Heeft u broers of zussen? Komt u uit een religieus gezin?
Mijn wiegje stond in de Papagaaienlaan nr 16 in Den Haag. Ik werd geboren op 17 april 1925. Bijna 93 dus. Ik had een broer Jan. Mijn vader had een goede baan bij de arbeidsinspectie. Hij was elektrotechnisch ingenieur. Op zijn terrein is hij heel bekend geworden. Ons gezin was niet religieus, ik ook niet, maar ik heb wel mijn gedachten daarover. Ik kan me niet voorstellen dat er ‘Iemand’ is die men God noemt en die de mensen persoonlijk begeleidt in het leven. Ik focus me meer op de natuur, alles moet een bedoeling hebben! Als ik nadenk over een God, over een heilige geest of hoe dan ook, dan ben ik echt de weg kwijt. Ik benoem het dan in plaats van God: ‘Het heeft een bedoeling’ Herman vertelt me over de levenskracht van bijvoorbeeld een boom en hoe hij daarvan onder de indruk is. Hij laat me een foto zien van een hert met een reusachtig gewei. Dat hert staat dusdanig op de foto (gemaakt in het duingebied), dat het gewei verweven lijkt met de takken van de boom waarbij het dier staat. De kleur van het gewei heeft zich aangepast aan de natuur.
Was het gezin waarin u opgroeide gezellig?
Op zich een leuk gezin, maar wel met een ‘straffe’ vader: ‘Je hebt je te gedragen naar de orders en regelen van dit huis’ waren zijn woorden. Hij was nogal ‘militair’ in zijn optreden, maar daar heeft hij ook wel iets mee gedaan. Tijdens de aanval op Rotterdam heeft zij zich fel verzet tegen de Duitsers en hij gedroeg zich heldhaftig. Dat leverde hem de een na hoogste Koninklijke onderscheiding op die je kan krijgen. Hij ontving van de Koningin de Bronzen Leeuw.
Wat bracht u er toe om een dagboek te gaan bijhouden?
Tja het was weliswaar een angstige tijd, maar -het klinkt wel wat raar wat ik nu zeg, maar ik zeg het toch maar- ik vond het ook wel spannend en leuk wat er allemaal gebeurde. Natuurlijk waren er angstige momenten. Ik noem als voorbeeld de Duitsers die over de trap liepen, terwijl wij er onder zaten. Ik hoor nog die laarzen met pinnetjes eronder. Ik was tiener in die tijd en jonge mannen werden opgepakt om in Duitsland te gaan werken. Dat staat ook allemaal in het boek beschreven. Je ging bij voorkeur niet de straat op. Mijn vader sprak goed Duits (hij leefde tot zijn 7e jaar in Duitsland) en kon de Duitsers goed van repliek dienen. Herman en zijn broer Jan zaten dus op gevaarlijke momenten ondergedoken. Herman vertelt me daarna over de V2-raket die rakelings over hun huis kwam. Zijn oorlogsbelevenissen werden authentiek in zijn dagboek beschreven. Het betreft de periode van de hongerwinter. Hij heeft er geen ‘verhaal’ van gemaakt. Wat hij waarnam schreef hij op.
Uw dochter heeft als auteur het boek uitgebracht. Heeft u meer kinderen? Wat deed u voor opleiding en hoe zag uw arbeidzame leven er uit?
Ik heb een dochter en een zoon. Mijn zoon is een uitstekend architect, hij maakt hele mooie dingen. Wat betreft mijn opleiding en arbeidzame leven. Na de oorlog moest ik eerst als dienstplichtige ‘van de Koningin’ naar Indië. Ik had nergens voor getekend, je was het verplicht. Dat was in 1946. Vier jaar dienst waarvan 3,5 jaar in Indië. Na mijn diensttijd wilde ik naar de HTS, want ik wilde architect worden. Daarna de Academie voor Bouwkunst voor de opleiding architect. ‘Ik werkte voor een baas en dat was ik zelf’ zegt Herman lachend. Het beroep van architect vindt hij een ‘droomberoep’
Dan bent u ook een kunstenaar eigenlijk…
Herman wijst naar een prachtige aquarel van zijn hand, een portret van een dame. Ik ben onder de indruk. Wat architectuur betreft: Op een gegeven moment krijg je ideeën en je weet eigenlijk niet waar ze vandaan komen. Dan ontstaat een ontwerp, het leukste van dat beroep. Daarna moet je bestekken schrijven, begrotingen maken, staal- en betonberekeningen maken. Zorgen dat je creatie niet in elkaar stort… Dan wordt het een droomberoep waarvan je soms nachten lang niet kan slapen (beetje overdreven hoor).
Herman komt op me over als een wijs- en goedaardige persoon met veel levenskennis. Ik voel me de benjamin in zijn gezelschap. Iemand om zo nu en dan eens een goed gesprek mee te hebben. Hij maakte overigens de getekende illustraties in zijn boek ook zelf !
Over het boek:
Op vrijdag 23 maart is het nieuwe boek ‘Onder de Trap – Oorlogsdagboek van Herman de Bats – De Hongerwinter 1944-1945’ van Hedy de Bats verschenen. Dit boek met dus een historisch thema wordt uitgegeven door Uitgeverij Boekscout.
Samenvatting
‘Onder de Trap’ gaat over een gewoon Nederlands gezin. Tot dit gezin behoorde Herman de Bats (een tiener), zijn ouders, en broer Jan. Daarbij hun lieve hond Cora. Zij woonden in Den Haag en hebben daar de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. Herman hield een dagboek bij, waarin vaak dag voor dag de situatie van het gezin, als ook van andere mensen beschreven wordt. Herman en zijn broer Jan zaten op gevaarlijke momenten ondergedoken. Dit om te voorkomen dat zij door de Duitse bezetters opgepakt zouden worden, mogelijk met desastreuze gevolgen. Hoe vaak hebben zij wel niet in spanning gezeten toen zij zagen dat V2-raketten werden gelanceerd. Soms mislukte zo’n lancering en kwam de V2, al slingerend en wentelend, rakelings over hun huis. Noodgedwongen, door voedselgebrek, aten zij gepofte tulpenbollen en suikerbieten om te kunnen overleven. Met een kristalontvanger ontvingen zij berichten van Radio Oranje uit Londen. Ook via illegale kranten volgden ze de ontwikkeling van de oorlog. Dankzij de geallieerde mogendheden maakten zij de bevrijding mee en kwam er een einde aan die verschrikkelijke oorlog. Voor Herman waren de meest griezelige momenten van zijn hele verhaal toch wel het zich verschuilen onder de trap.
Over de auteur
Hedy de Bats (de auteur) is de dochter van Herman. Zij is op 21 december 1959 in Den Haag geboren. Hedy was bijna twee jaar oud toen zij naar Bennebroek verhuisde en groeide daar op. Na haar opleiding directie secretaresse is Hedy van 1982 – 1992 werkzaam geweest als eerste klas stewardess op internationale vluchten. Een groot deel van haar leven woonde zij in Engeland. Daar studeerde zij Art & Design en fotografie. Sinds 2006 woont zij met haar dochter Lexie weer in Bennebroek, de Gemeente Bloemendaal. Hedy is auteur, grafisch vormgever en illustrator. Herman schonk haar zijn oorlogsdagboek in 2004. Zij vond dit zo’n kostbaar exemplaar en besloot het dagboek en de oorlogsverhalen van Herman in samenwerking met hem in boekvorm te gaan publiceren. Deze oorlogsverhalen mogen niet verloren gaan.
Fragment uit het boek
ZONDAG 14 JANUARI 1945
De temperatuur in de woonkamer is, zoals al vele dagen, acht graden. Je bent niet in staat wat te doen. Ik vroeg aan grootmoeder, die op bed lag, of ze het koud had. Dat was niet zo, gelukkig maar. Ze lag onder twee dikke wollen dekens. In haar kamer was ook geen verwarming dus ook acht graden. ’s Middags om 2.30 uur gaat de kachel pas aan om het eten te gaan koken. De temperatuur stijgt tot dertien graden. We stoken met het gruis van het kolenpad. In de krant wordt gewaarschuwd dat er maatregelen genomen worden tegen het huizen- en plantsoenpaden slopen. De sloop van leegstaande huizen is gevaarlijk omdat men bang is voor het instorten van de huizen. Enkele huizen staan reeds op instorten. We gaan ’s avonds om 8.00 uur naar bed en staan om 8.30 uur in de ochtend op. Vader heeft bloembollen besteld: 50 kg. Ze moeten heerlijk smaken en zijn erg voedzaam.
Hieronder Herman, zijn dochter en kleindochter.
Zie ook
en
