Het Christian Müller-orgel in de Bavokerk op de Grote Markt staat in de steigers voor een grote restauratiebeurt. Schade aan de orgelpijpen en orgelkas door vleermuizenurine en de bonte knaagkever zijn de aanleiding.
Bron gemeente:
Gemeente Haarlem is eigenaar van het gigantische orgel. En dat is sinds de scheiding van kerk en staat best ongebruikelijk, een gemeente die eigenaar is van een kerkorgel.
Stadsorganist Anton Pauw bespeelt het Christian Müllerorgel al 30 jaar voor gemeente Haarlem en weet veel over de geschiedenis van het uit 1738 daterende orgel te vertellen: “Toen aan het begin van de 80-jarige oorlog kerken in Nederland massaal in protestantse handen vielen, was de vraag wat er met de kerkorgels moest gebeuren. De nieuwe gebruikers zagen ze als overblijfsel uit de katholieke tijd en hadden ze het liefst gesloopt. Gelukkig waren het overal de stadsbesturen die het beheer op zich namen. De openbare orgelbespelingen, die ook al voor de Reformatie plaatsvonden, konden daardoor gewoon doorgaan. De stad had daarvoor een stadsorganist in dienst.”
Toen de fanatiekste kantjes van het protestantse geloof eraf gingen, kreeg het orgel ook weer een functie tijdens de kerkdiensten. Vanaf die tijd werden de orgels steeds groter en mooier en een ideale manier om indruk te maken als stadsbestuurder. Anton: “En met het Christian Müllerorgel werd absoluut indruk gemaakt.”
Scheiding van kerk en staat
Aan het eind van de 18e eeuw kwam er een scheiding tussen kerk en staat. Vanaf dat moment had de Nederlandse overheid niks meer te vertellen in de kerk. De kerkorgels en organisten vallen sindsdien onder de verantwoordelijkheid van kerkbestuurders, behalve in Haarlem. Anton: “De stad weigerde om het belangrijkste visitekaartje van Haarlem zomaar weg te geven en bond de strijd aan met de kerk over het eigendomsrecht. Die werd in 1817 beslecht in het voordeel van Haarlem. Er werd een contract opgesteld dat de kerk vrijstelt van iedere zorgplicht voor het orgel en de organisten. In ruil daarvoor mag gemeente Haarlem er tot op de dag van vandaag vrij en onbeperkt gebruik van maken.”
En zo is het gekomen dat Haarlem in tegenstelling tot andere steden nog steeds stadsorganisten in dienst heeft en dat het fenomeen stadsorgelconcert in Haarlem werd behouden. Je kunt iedere dinsdag en donderdag luisteren naar een stadsorgelconcert. Bekijk hier het programma.
Wat gaat er gebeuren tijdens de restauratie?
Op veel plaatsen laat het tinfolie op de pijpen los. Dit folie dateert uit 1960 en moet sowieso verwijderd worden vanwege aantasting met urine van de vleermuizen. De vraag wat er daarna moet gebeuren staat nog open: komt er nieuw tinfolie op de pijpen of worden ze gestript tot op het originele materiaal en dan grondig gepoetst? In beide gevallen een erg arbeidsintensief werkje.
De pijpen worden naar beneden getakeld en gaan voor onderzoek en behandeling naar de werkplaats in Zaandam.
